۱. مقدمه یکی از دعاوی رایج در دادگاه‌های حقوقی، دعوای استرداد لاشه چک و سفته است. بسیاری از افراد پس از تسویه بدهی یا انجام تعهد، متوجه می‌شوند که چک یا سفته‌ای که به‌عنوان ضمانت داده بودند، هنوز در اختیار طرف مقابل است. در برخی موارد، این اسناد بدون دلیل قانونی برگشت خورده، سوءاستفاده شده یا به اجرا گذاشته می‌شوند. در این نوشتار، به بررسی مبانی قانونی، نحوه طرح دعوای استرداد لاشه چک و سفته، راه‌های جلوگیری از سوءاستفاده و اقدامات حقوقی لازم برای دفاع در این دعاوی پرداخته شده است. ۲. استرداد لاشه چک و سفته چیست؟ چک و سفته اسناد مالی هستند که گاهی به‌عنوان ضمانت یا برای پرداخت‌های مؤجل استفاده می‌شوند. در صورتی که فردی بدهی خود را تسویه کند، ولی چک یا سفته خود را پس نگیرد، ممکن است طرف مقابل از آن سوءاستفاده کند یا آن را به شخص دیگری انتقال دهد. دعوی استرداد لاشه چک و سفته، درخواست قانونی برای بازگرداندن این اسناد و جلوگیری از سوءاستفاده از آن‌هاست. ۳. شرایط و مبانی قانونی دعوای استرداد لاشه چک و سفته برای موفقیت در این دعوی، باید ثابت شود که فرد هیچ بدهی یا تعهدی بابت چک یا سفته ندارد و طرف مقابل حق قانونی برای نگهداری و استفاده از آن را از دست داده است. الف) مستندات قانونی استرداد لاشه چک و سفته ماده ۲۶۵ قانون مدنی: اگر فردی مالی را بدون دلیل قانونی به دیگری بدهد، می‌تواند استرداد آن را درخواست کند. ماده ۱۰ قانون مدنی: قراردادهای خصوصی که برخلاف قانون نباشند، معتبرند. اگر در قراردادی ذکر شده باشد که چک یا سفته به‌عنوان ضمانت بوده، پس از انجام تعهد باید مسترد شود. ماده ۲۴۸ قانون تجارت: ظهرنویسی سفته باید مبنای قانونی داشته باشد و در صورت عدم رعایت مقررات، انتقال آن غیرمعتبر خواهد بود. ب) دلایل طرح دعوای استرداد لاشه چک و سفته 1. پرداخت وجه چک یا سفته: اگر تمام مبلغ پرداخت شده باشد، ولی چک یا سفته مسترد نشود. 2. ابطال معامله اصلی: اگر قراردادی که بر اساس آن چک یا سفته داده شده، باطل شده باشد. 3. سوءاستفاده احتمالی: اگر احتمال انتقال غیرقانونی چک یا سفته به شخص ثالث وجود داشته باشد. 4. چک یا سفته ضمانتی: اگر چک یا سفته فقط برای تضمین قرارداد بوده و قرارداد اجرا شده یا فسخ شده باشد. ۴. نحوه طرح دعوای استرداد لاشه چک و سفته برای جلوگیری از سوءاستفاده از چک یا سفته، فرد می‌تواند دعوای استرداد لاشه چک یا سفته را در دادگاه حقوقی مطرح کند. مراحل قانونی این دعوی عبارتند از: الف) جمع‌آوری مدارک و مستندات برای طرح دعوا، فرد باید مدارک محکمه‌پسند ارائه دهد، از جمله: قراردادها و توافقات کتبی که ثابت کند چک یا سفته بابت ضمانت یا بدهی بوده است. رسید پرداخت وجه، که نشان دهد بدهی تسویه شده است. پیام‌ها، ایمیل‌ها و مکاتباتی که تأیید کند طرف مقابل باید چک یا سفته را مسترد کند. شهادت شهود در صورت وجود. ب) تنظیم دادخواست و تقدیم به دادگاه دادخواست باید شامل مشخصات طرفین، شرح ماجرا، دلایل استرداد و مدارک موجود باشد. این دادخواست در دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت خوانده مطرح می‌شود. ج) صدور دستور موقت برای جلوگیری از سوءاستفاده در صورتی که احتمال سوءاستفاده از چک یا سفته وجود داشته باشد، دادگاه می‌تواند دستور موقت برای جلوگیری از انتقال یا نقد شدن آن صادر کند. د) رسیدگی دادگاه و صدور رأی دادگاه با بررسی مدارک و دلایل ارائه‌شده، در صورتی که استحقاق خواهان را احراز کند، حکم به استرداد لاشه چک یا سفته صادر می‌کند. ۵. اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از سوءاستفاده از چک و سفته برای جلوگیری از مشکلات حقوقی و سوءاستفاده از چک و سفته، توصیه‌های زیر ضروری است: الف) حتماً در قرارداد ذکر کنید که چک یا سفته ضمانتی است در صورتی که چک یا سفته را به‌عنوان ضمانت می‌دهید، در قرارداد صراحتاً ذکر کنید که این سند تنها برای تضمین اجرای تعهدات است و طرف مقابل حق نقد کردن یا انتقال آن را ندارد. ب) از رسید پرداخت یا تسویه‌حساب استفاده کنید همیشه در هنگام پرداخت مبلغ چک یا سفته، از طرف مقابل رسید کتبی دریافت کنید و در آن تصریح شود که چک یا سفته دیگر اعتبار ندارد و باید مسترد شود. ج) پیگیری از طریق اظهارنامه قبل از شکایت قبل از طرح دعوا، اظهارنامه رسمی از طریق دادگاه ارسال کنید و از طرف مقابل بخواهید لاشه چک یا سفته را مسترد کند. این کار می‌تواند سوءنیت او را در دادگاه ثابت کند. د) از امضای چک یا سفته سفید خودداری کنید هرگز چک یا سفته را بدون درج مبلغ و تاریخ به دیگران ندهید، زیرا این کار احتمال سوءاستفاده را افزایش می‌دهد. ۶. نتیجه‌گیری – توصیه‌های حقوقی از سوی وکیل محسن خوش رفتار دعوای استرداد لاشه چک و سفته یکی از راه‌های قانونی برای جلوگیری از سوءاستفاده از اسناد مالی است. در صورتی که بدهی خود را تسویه کرده‌اید یا چک و سفته صرفاً ضمانتی بوده است، حق دارید درخواست استرداد آن را بدهید. مشورت با وکیل متخصص و اقدام قانونی به‌موقع، از بسیاری از مشکلات حقوقی جلوگیری خواهد کرد. توصیه می‌شود در مواردی که طرف مقابل از استرداد لاشه چک و سفته خودداری می‌کند، هرچه سریع‌تر اقدامات حقوقی لازم انجام شود تا از احتمال انتقال آن به شخص ثالث یا سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری شود. در صورتی که نیاز به مشاوره و پیگیری دعاوی استرداد لاشه چک و سفته دارید، دفتر وکالت محسن خوش رفتار آماده ارائه خدمات تخصصی به شماست.